فرض کنید که چند روزی از تولد نوزاد شما گذشته است اما رنگ پوست فرزند شما همچنان زرد باقی مانده و بهبود پیدا نمیکند. این موضوع میتواند دلایل بسیار زیادی داشته باشد که یکی از مشکلات رایجی که بسیاری از نوزادان تازه متولد شده با آن مواجه میشوند، زردی شیر مادر است. زردی ناشی از شیر مادر ممکن است به طور خاص به بروز نوعی از زردی اطلاق شود که به علت شیردهی به نوزاد اتفاق میافتد و بیشتر در نوزادانی که به طور کامل با شیر مادر تغذیه میشوند، دیده میشود.
در این مقاله، به بررسی چگونگی تشخیص زردی و علل زردی شیر مادر، علائم آن، بهترین روشهای درمان زردی ناشی از شیر مادر و پیشگیری از آن خواهیم پرداخت.
زردی شیر مادر چیست؟
همان گونه که پیشتر به شرح موارد زردی نوزاد اشاره نمودیم، میدانید که زردی به معنای تغییر رنگ پوست و چشم نوزاد به رنگ زرد است که به دلیل افزایش سطح بیلیروبین در خون رخ میدهد. به بیان سادهتر بیلیروبین مادهای زردرنگ است که در اثر تجزیه هموگلوبینهای قدیمی و کهنه در بدن تولید میشود. زردی زمانی اتفاق میافتد که میزان بیلیروبین در خون نوزاد افزایش یابد. این ماده معمولاً از طریق کبد و دستگاه گوارش دفع میشود؛ اما در نوزادان تازه متولد شده، کبد هنوز به طور کامل رشد نکرده است و ممکن است در دفع بیلیروبین عملکرد کافی نداشته باشد. این مسئله باعث میشود بیلیروبین در خون تجمع یابد و باعث زردی در پوست، چشمها و دیگر اندامهای نوزاد شود؛ اما زردی شیر مادر چرا رخ میدهد و ارتباط آن با مقدار بیلی روبین موجود در خون نوزاد چیست؟
در پاسخ به این پرسش باید بگوییم که زردی شیر مادر به دو شکل متفاوت و در واقع به دو دلیل متفاوت ظاهر خواهد شد:
- زردی ناشی از کمخوراکی نوزاد در روزهای اول تولد (Breastfeeding Jaundice): این نوع زردی زمانی رخ میدهد که نوزاد به دلایلی مانند مشکلات در تغذیه، عدم دریافت کافی شیر یا اشتباهات شیردهی، شیر کافی از مادر دریافت نکند. همان طور که پیشتر به آن اشاره کردیم، دفع این ماده زردرنگ از بدن نوزاد به وسیله دستگاه گوارش صورت میپذیرد؛ پس عدم تغذیه کافی باعث کاهش حجم مدفوع و ادرار نوزاد شده و در نهایت بیلی روبین کمتری از بدن دفع و زردی در بدن نوباوگان باقی خواهد ماند.
- زردی شیر مادر (Breast Milk Jaundice): اگر بخواهیم زمانی حدودی برای رخداد این شکل از زردی شیر مادر تعیین نماییم، در حدود هفته دوم پس از تولد رخ میدهد و به طور خاص به مواد و املاح موجود در شیر مادر مرتبط خواهد بود. محققان معتقدند برخی از این مواد که در شیر مادران وجود دارند، ممکن است دفع بیلیروبین را مختل کرده یا حتی باعث افزایش آن در بدن نوزاد شوند.
علت بروز زردی ناشی از تغذیه شیر مادر
تا به اینجای متن دانستیم که دو دلیل احتمالی وجود دارد که باعث بروز زردی ناشی از شیر مادر در نوزادان خواهد شد. کمبود شیردهی به نوزاد به طور کاملاً واضح باعث میشود که مهمترین منبع تغذیه نوزاد مختل شده و نهتنها بدن او را ضعیف خواهد کرد، بلکه دفع این ماده صفراوی از بدن نوباوه را کند خواهد کرد؛ اما جدا از این موضوع اگر بخواهیم راجع به بروز زردی به خاطر شیر مادر به طور مشخص صحبت کنیم، تأکید داریم که علت دقیق زردی شیر مادر هنوز به طور کامل مشخص نشده است. برخی تحقیقات نشان میدهد که ترکیبات خاصی در شیر مادر، مانند اسیدهای چرب آزاد یا آنزیمها، میتوانند باعث کاهش سرعت دفع بیلیروبین از بدن نوزاد شوند. از آن جا که شیر مادر بهترین و طبیعیترین منبع تغذیه برای نوزاد است، این زردی معمولاً نگرانی جدی نداشته و با گذر زمان بهبود خواهد یافت.
همچنین یادآوری مینماییم که عواملی مانند تغذیه ناکافی نوزاد در روزهای اولیه، تأخیر در دفع مکونیوم (اولین مدفوع نوزاد) و کمبود آب بدن نیز میتوانند از عوامل مؤثر در بروز زردی باشند.
علائم زردی شیر مادر
زردی شیر مادر معمولاً مانند هر نوع دیگری از زردی، در ابتدا به صورت زرد شدن پوست و چشمهای نوزاد ظاهر خواهد شد. این نوع از زردی ابتدا در صورت نوزاد بروز پیدا کرده و سپس ممکن است به نواحی دیگری مانند سینه، شکم، بازوها و پاها گسترش یابد. برخی از علائم دیگر زردی شیر مادر عبارتاند از:
- بیحالی یا خوابآلودگی بیش از حد نوزاد
- خوابهای طولانی یا سنگینی خواب نوزاد
- اشتهای کم
- ضعف بدنی و غیرطبیعی نوزاد
- گریه بیوقفه
- نا آرامی
لازم به ذکر است که موارد نام برده، در انواع مختلف از یرقان یکسان و مشترک هستند؛ پس در صورتی که علائم زردی شدید باشد یا مدت طولانی باقی بماند، حتماً لازم است که نوزاد شما توسط پزشک معاینه شود تا از عدم وجود مشکلات جدیتر اطمینان حاصل نمایید. برای کسب اطلاعات درباره نزدیکترین مراکز آزمایشگاهی در نزدیک منزل خود، میتوانید مقالات زیر را مطالعه نمایید:
مراکز تست زردی نوزاد با دستگاه در شرق تهران
مراکز تست زردی نوزاد با دستگاه در غرب تهران
راههای تشخیص زردی شیر مادر
تشخیص زردی معمولاً از طریق بررسی بالینی نوزاد و آزمایش خون برای اندازهگیری سطح بیلیروبین انجام میشود. پزشک با مشاهده علائم زردی در نوزاد و اندازهگیری سطح بیلیروبین، میتواند نوع زردی را تشخیص دهد.
برای تشخیص زردی شیر مادر از دیگر انواع زردی، پزشک ممکن است تغذیه نوزاد را برای چند روز تغییر داده و مصرف شیر خشک را برای نوباوه دلبند شما تجویز نماید. در صورت کاهش سطح بیلیروبین پس از قطع موقت شیر مادر، بهتبع تشخیص زردی به خاطر شیر مادر تأیید خواهد شد.
اگر مراجعه به آزمایشگاه و مراکز تشخیص یرقان برای شما ممکن نیست یا ترجیح میدهید که آزمایش خون را انجام نداده و فرزند خود را دچار کوچکترین ناراحتی ننمایید، تست زردی نوزاد در منزل بهترین گزینه برای شما خواهد بود. با شماره گیری … و بهرهمندی از مشاوره 24 ساعته و رایگان، متخصص زردی آنلاین با دستگاه مخصوص به منزل شما خواهد آمد و نتیجه آزمایش را به سرعت و در همان لحظه به شما انتقال خواهد داد. این دستگاه با استفاده از لیزر مخصوص و بیخطر خود به پوست نوزاد تابانده شده و مقدار بیلی روبین خون او را میسنجد.
بهترین روشهای درمانی برای زردی شیر مادر
زردی شیر مادر معمولاً به درمان خاصی نیاز ندارد و با گذر زمان خود به خود برطرف خواهد شد؛ اما در مواردی که شدت یرقان بسیار بالا باشد، پزشک ممکن است راهکارهای زیر را پیشنهاد دهد، چرا که ریسکپذیری در مورد مسائل مربوط به کودکان و نوزادان باید همواره در کمترین حد و نزدیک به صفر باشد تا از بروز خطرات احتمالی جلوگیری کرد.
- فتوتراپی: اجاره دستگاه زردی نوزاد دیگر به طور گستردهای برای درمان زردی در نوزادان استفاده شده و از بهترین روشهای درمانی به شمار میرود. در این روش، نوزاد تحت تابش طیف خاصی از نور آبی قرار میگیرد که به تجزیه بیلیروبین و دفع سریعتر آن از بدن کمک خواهد کرد. اگر در مورد این دستگاهها کنجکاو هستید، مقاله “بهترین دستگاه زردی نوزاد” برای شما بسیار مفید و جذاب خواهد بود.
- تغذیه مکرر: افزایش تعداد دفعات شیردهی میتواند به کاهش سطح بیلیروبین کمک کند، زیرا باعث افزایش دفع بیلیروبین از طریق مدفوع میشود. در نظر داشته باشید که این موضوع تنها با تجویز پزشک قابل انجام است که احتمال تشدید زردی به واسطه شیر مادر در کمترین حالت ممکن باشد.
- قطع موقت شیردهی: در موارد شدید زردی شیر مادر، پزشک ممکن است پیشنهاد کند که برای مدت کوتاهی (حداکثر 48 ساعت) شیردهی را متوقف کنید و از شیر خشک استفاده کنید تا سطح بیلیروبین کاهش یابد. پس از کاهش سطح بیلیروبین، شیردهی میتواند مجدداً آغاز شود.
پیشگیری از زردی شیر مادر
اگرچه برخی از عوامل زردی شیر مادر قابل پیشگیری نیستند، اما اقداماتی وجود دارد که میتواند به کاهش خطر زردی یا تشدید آن کمک کند:
- تغذیه مکرر و به اندازه نوزاد: نوزاد باید در روزهای اولیه تولد خود به طور مرتب و مکرر تغذیه شود تا هر چه زودتر قوای خود را به دست آورده و این مواد صفراوی راحتتر از بدن او خارج شوند.
- مشورت با متخصص تغذیه: در صورت وجود مشکلات در شیردهی، مشورت با متخصص تغذیه یا مشاور شیردهی میتواند بسیار کمککننده باشد.
- نظارت بر علائم زردی: والدین باید نسبت به تمامی علائم ریز و درشت از تغییر رنگ پوست و چشمهای نوزاد گرفته تا علائم رفتاری فرزند دلبند خود آگاه بوده و آنها را به دقت زیر نظر داشته باشند تا در صورت احساس خطر یا تشدید این عارضه، سریعاً به پزشک مراجعه کنند.
زردی آنلاین، همراه والدین در درمان زردی نوزاد
به طور خلاصه زردی شیر مادر به اندازه انواع دیگر یرقان در نوزادان رایج نبوده و خیلی کم پیش میآید که شیر مادر باعث تشدید زردی در نوزاد خود شود، مخصوصاً یادآور میشویم که این موضوع به طور کامل رد یا تأیید نشده است؛ اما میتوان گفت که معمولاً خطرناک نیست و به تدریج با گذر زمان برطرف خواهد شد. با این حال، تشخیص به موقع و پیگیری منظم وضعیت نوزاد از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. در صورت مشاهده علائم زردی، توصیه میشود تا حتماً با پزشک مشورت نمایید تا از وضعیت سلامت نوزاد اطمینان حاصل کنید. شیردهی مستمر و توجه به تغذیه نوزاد میتواند به پیشگیری از زردی کمک کند و در صورت بروز زردی، درمانهای ساده و محبوبی مانند اجاره دستگاه فتوتراپی میتواند سطح بیلیروبین را کاهش دهد.
مشاورین زردی آنلاین همواره در کنار شما والدین مسئولیتپذیر و دلسوز حضور دارند تا بتوانند شما را در مسیر درمان زردی فرشته ناز خود، یاری رسانند.
فراموش نکنید که نظرات، پیشنهادات و تجربیات ارزشمند خود را با ما به اشتراک گذاشته و مطالب را برای دوستان و نزدیکان خود ارسال نمایید.